Đến xã Xín Chải vào một buổi sáng tháng 7, khi hỏi về gương sáng Khuyến học, mọi người ai cũng biết: Ở thôn Nậm Lầu, có ông Đặng Viết Duật, dân tộc Dao sinh năm 1967- Một tấm gương sáng vừa làm, vừa học, cùng vợ nuôi dạy con học giỏi và thành đạt.
Sinh ra tại quê hương Xín Chải, một xã vùng biên nghèo và còn lạc hậu nhiều mặt, học hết lớp 7/10, năm 1992, ông xin làm công tác đoàn tại xã rồi lập gia đình và sinh được 2 người con, cuộc sống khó khăn, ông luôn trăn trở làm thế nào để tham gia công tác xã hội tốt, đồng thời mong muốn bản thân mới được đi học nâng cao trình độ vừa muốn phát triển kinh tế gia đình, nuôi các con ăn học, nên người.
Tìm hướng đi trong phát triển kinh tế gia đình, vợ chồng ông bắt tay vào việc nuôi trâu, lợn, gà, làm ruộng, trồng chè, trồng cây thảo quả, với kiến thức, kinh nghiệm học hỏi được từ thực tiễn cùng công sức và đôi bàn tay lao động bền bỉ, vượt qua những khó khăn ban đầu, hiện nay, nhà ông có 1 ha cỏ nuôi bò; 2 ha chè; 1,2 ha giống lúa San ưu, riêng đồi thảo quả 2 ha, nhà ông năm 2019, thu hoạch được 20 triệu/năm, bình quân thu nhập 2.500.000 đồng/ tháng/ người năm.
Không ngừng học ở sách, học ở cuộc sống, trau dồi cho mình có kiến thức ngày càng rộng thêm, ông quyết tâm đi tìm cái chữ để hoàn thiện bản thân, bởi ông nghĩ học tập không có bất cứ giới hạn tuổi tác, con người và học cũng là trách nhiệm, quyền lợi của bản thân, 39 tuổi tốt nghiệp THPT, 42 tuổi tốt nghiệp Trung cấp Chính trị, 49 tuổi tối nghiệp Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, cũng chính vì tinh thần hiếu học của ông mà bà con trong thôn, đồng nghiệp tin yêu, Đảng và Nhà nước tin tưởng. Từ một cán bộ đoàn sang cán bộ thống kê tại xã, đến giữ những vai trò quan trọng như: Phó Chủ tịch, Chủ tịch UBND xã Xín Chải; Bí thư Đảng ủy xã, cán bộ Dân vận Huyện ủy huyện Vị Xuyên, Chủ tịch UBND xã Thanh Đức, Phó Bí Thư Thường trực Đảng ủy xã Thanh Đức, ông đều hoàn thành tốt nhiệm vụ. Tự hào về các con của mình, ông Duật cho biết: Con trai cả của ông Đặng Ánh Dương, sinh năm 1993, tốt nghiệp Đại học quân sự - Học viện Biên phòng, hiện đang công tác tại Đồn Biên phòng cửa khẩu Thanh Thủy, con dâu, Bàn Thị Hiệu sinh năm 1992, tốt nghiệp Đại học Sư phạm Thái Nguyên, công tác tại trường Mầm non Ngọc Linh, huyện Vị Xuyên, con thứ 2 (gái): Đặng Tố Linh, sinh năm 1996, tốt nghiệp loại Giỏi, trường Cao đẳng Du lịch năm 2017, hiện tại, cháu đang học Đại học Du lịch (2018 - 2020) chuyên ngành Quản Trị Kinh doanh Tiếng Anh tại thành phố Đài Bắc, Đài Loan, Trung Quốc..
Ông Duật tâm sự: Ngày ông đi học tiếp chương trình học phổ thông tại Trung tâm giáo dục thường xuyên huyện Vị Xuyên, Trung cấp Chính trị, tại trường Chính trị tỉnh Hà Giang, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, là học sinh nhiều tuổi nhất, ông đã cố gắng hòa nhập để không thua kém các bạn trong lớp, khi học Đại học Công tác xã hội hệ vừa làm, vừa học, đòi hỏi mỗi học viên phải phát huy khả năng tự nghiên cứu là chủ yếu. Đây là một trong những khó khăn không nhỏ đối với ông, khi lượng kiến thức lớn, nội dung kiến thức mở rộng, thời gian ở trên lớp ít nên khi nghe giảng, đọc sách hay làm bài tập, ông luôn tích cực suy nghĩ, ghi chép, sáng tạo để rút ra những điều cần thiết, hữu ích cho bản thân. Để làm chủ được quá trình học tập của mình, ông đã xây dựng một kế hoạch học tập, nghiên cứu phù hợp và quyết tâm thực hiện các mục tiêu đề ra cho từng kỳ học, năm học. Bên cạnh đó, ông cũng áp dụng những điều mới mẻ của kiến thức đã và đang học vào trong công việc chuyên môn của mình. Đây là phương pháp để ông Duật rèn luyện các bài tập mà ông đã học, kết hợp hài hòa học đi đôi với làm.
Chia sẻ về cuộc sống gia đình ấm no, hạnh phúc như ngày hôm nay, ông Duật cho biết: “Trong mọi hoàn cảnh, dù cuộc sống có khó khăn hay khá giả, vợ chồng tôi luôn cố gắng lao động, cống hiến, bởi mình là tấm gương để các con học tập, noi theo. Tuy công việc bận rộn, nhưng vợ, chồng tôi luôn dành thời gian quan tâm đến việc học tập cũng như tâm tư, nguyện vọng của các con, luôn là động lực cho con giữ được tinh thần hiếu học lâu dài. Vì thế, năm học nào, cấp học nào, các cháu cũng đạt danh hiệu học sinh giỏi”.
Công việc, cách sống và cách nghĩ của ông Duật không cao xa lắm, nhưng ai cũng ngưỡng mộ. Bởi cái phong thái của một lãnh đạo, người cha, người chồng luôn có "Cái tầm và cái tâm". Với những cống hiến trong cuộc đời hoạt động cách mạng, xây dựng quê hương và xây dựng gia đình văn hóa, học tập, ông đã vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều Bằng khen, Giấy khen, 01 Kỷ niệm chương vì sự nghiệp an ninh biên giới và nhiều khen thưởng khác.
Nhìn lại chặng đường mà ông Duật từ khi trở về đời thường, ông chưa bao giờ thấy day dứt, hay ân hận vì mình chưa làm xong hoặc không làm được điều gì. Chỉ tiếc rằng tuổi tác không cho phép ông tiếp tục cống hiến hết mình cho quê hương nữa mà thôi. Mặc dù, các con ông hiện tại đều đã và đang thành đạt, công việc ổn định, nhưng ông luôn nhắc nhở các con phải "học nữa, học mãi", học tập suốt đời để không bị lùi lại phía sau của mọi thời đại.
Tháng 1 năm 2018, ông đã về hưu, bằng lòng với cuộc sống điền viên bên gia đình, bằng lòng với sự thành đạt của ba người con, những hậu duệ mà cả cuộc đời ông đã vun trồng từng chữ nghĩa, chữ nhân. Gia tài của ông chỉ thế thôi! Nhưng ông đã để lại cho tôi thấy một điều dù lớn lên trong hoàn cảnh nào, nhưng nếu giàu ý chí cố gắng, chúng ta vẫn có thể thành công.
Đặng Hiền
Hội Khuyến học tỉnh Hà Giang